Geweldige aanvulling op hoger onderwijs

Ze voeren praktijkopdrachten uit. Ze doen onderzoek. Ze zetten zich in voor vaak kwetsbare doelgroepen. Ze leren samenwerken in de praktijk. Ze ontwikkelen zich sneller en weten eerder waarvoor ze kiezen én waarvoor ze een studie volgen.

Dat en meer ontdekken en leren inmiddels honderden eerste-, tweede- en derdejaars studenten MWD, CMV en Pedagogiek door actief te zijn in één van de ruim tien leerbedrijven die de afgelopen twee jaar het levenslicht zagen. Een geweldige aanvulling op het welzijnsonderwijs aan NHL Hogeschool. Temeer omdat ook docenten meedraaien in de praktijk om daar kennis en ervaring te delen en mee te nemen naar de collegebanken.

Als teamleiders zijn wij dan ook reuze trots op zowel onze studenten, docenten als partners in het werkveld. Zij hebben dit experiment gemaakt tot wat het nu is: een volwaardig onderdeel van het curriculum van de welzijnsopleidingen. Bovendien een mooi voorbeeld van hoe hoger onderwijs en werkveld  het nodige voor elkaar kunnen betekenen.

Van experiment naar volwaardig onderdeel curriculum

Eerder lieten we u al kennis maken met de visie en de activiteiten van onze leerbedrijven. Deze keer vertellen we vooral zien wat ze doen. Hoe ze dat doen. En wat het oplevert. Mooi voorbeeld is het symposium Leerbedrijven dat onze studenten eind vorig jaar zelf organiseerden. Het markeerde de afsluiting van het programma Teams aan Zet, waarmee we de kans kregen deze vorm van praktijkonderwijs vorm te geven.

Nu luiden we een nieuwe fase in waarin ze opgenomen worden in het curriculum van de nieuwe opleidingen Social Work en Pedagogiek. Gezien de vele positieve reacties kan het zo maar zijn dat andere studierichtingen ons voorbeeld volgen.

Met deze uitgave bieden we u een blik achter de schermen. Natuurlijk hopen we ook dat u net zo enthousiast wordt over dit concept als wij al zijn. Veel leesplezier.

Namens de teamleiders Social Work en Pedagogiek,

Rian Meerstra

De theaterzaal zit vol. De podiumlichten flitsen aan. Presentator Douwe Henk Hofman steekt van wal. Als een volleerd gastheer neemt de vierdejaars student MWD het programma van de middag door die in het teken staat van presentaties en workshops die de leerbedrijven in de centrale hal en lokalen aanbieden. “U kunt straks zelf zien en ervaren wat we de afgelopen twee jaar hebben gedaan en geleerd. Maar eerst wil ik een docent, oud-student en jongerenwerker op het podium vragen.”

Meer doen. Aansluitend mogen ze vertellen wat het werken met leerbedrijven henzelf en/of hun organisatie oplevert. Arnold, die in dit magazine nog uitvoerig aan het woord komt, vertelt dat de jongerenwerkers van Wellzo vooral baat hebben bij de extra inzet. “De leerbedrijven zorgen voor extra handjes waardoor wij meer voor onze jongeren kunnen doen en betekenen. Bovendien brengen ze nieuwe, frisse ideeën in. Dat maakt het voor ons interessant.”

Verfrissend. Samira raadt iedere docent aan leerbedrijven te begeleiden. “Ik leer daar veel van. Welke vragen leven er? Hoe pakt beleid in praktijk uit? Waar lopen hulpverleners tegen aan? Hoe ver staat het onderwijs van het werkveld? Ik neem die kennis en ervaring mee in de collegebanken en naar ons team. Heel verfrissend.”

Waarom leren in leerbedrijven? Die vraag stond centraal in de presentatie waarmee NHL-docent Ankie de Haas het symposium Leerbedrijven afsloot. Het antwoord? De veranderende en complexe samenleving, nieuwe wetgeving én een andere generatie jongeren vragen om een andere kijk op en aanpak van studeren in het hoger welzijnsonderwijs. Of zoals Einstein het ooit zei: ‘We can’t solve our problems with the same thinking we used when we created them.’

Op retour. Tegelijkertijd is de verzorgingsstaat op haar retour en wordt er meer zelfredzaamheid van burgers gevraagd. Volgens Ankie is er sprake van een grondige verbouwing van het ‘Huis van de sociaal werker’ waarin organisaties nauw moeten samenwerken om hulp, zorg en ondersteuning zo dicht mogelijk bij de burger te organiseren en de zelfredzaamheid te stimuleren.

Groei. Het hoger welzijnsonderwijs moet op al deze ontwikkelingen antwoord geven om goed voorbereide professionals af te kunnen leveren. Samenwerking en kennisuitwisseling met het werkveld, zijn daarbij essentieel. Net zo goed als het belangrijk is dat studenten zo vroeg mogelijk aan de praktijk ruiken en weten wat er op de werkvloer en in de samenleving leeft en speelt. Dat is niet alleen goed voor hun motivatie, maar ook hun persoonlijke ontwikkeling en groei. Bovendien sluiten theorie en praktijk beter op elkaar aan wanneer er met multidisciplinaire teams aan praktijkopdrachten wordt gewerkt.

Nabootsen. De winst schuilt in vele facetten, waaronder het aanleren van vaardigheden die op school niet na te bootsen zijn. Net zo min als het omgaan met zaken die anders lopen dan verwacht. “Samengevat doen ze niet alleen kennis op in de praktijk, maar moeten ze ook initiatief nemen, lef tonen, leren samenwerken en ervaren ze wat het betekent om binnen een organisatie actief te zijn en naast de cliënt te staan. Stuk voor stuk vaardigheden en ervaringen die ze van pas komen tijdens het vervolg van hun studie en als ze straks aan het werk gaan.”

Een herkenbare, eigen ruimte binnen de hogeschool. Het was een langgekoesterde wens van leerbedrijf Laten We Welzijn. September 2016 werd die wens werkelijkheid. De huislijk ingerichte ruimte, boven de mediatheek, geeft het interne leerbedrijf van de welzijnsopleidingen zijn gewenste smoel. De plek ontpopte zich snel tot ware broedplaats en dat werpt zijn vruchten af. Het aantal betrokken studenten verdubbelde tot ruim vijftig. Het leerbedrijf is populair, mag je stellen. Al komt dat niet alleen door de nieuwe broedplaats.

Nieuwe projecten. “Ze werken hier aan projecten die ze al dan niet zelf bedacht hebben”, vertelt Robert. “Het is prachtig om te zien hoe die ontstaan. Zoals onlangs, toen een student met enthousiaste stem een idee opperde, anderen daarop inhaakten en een docent aanvulde vanuit VAK-inhoudelijke (Vaardigheden, Attitude, Kennis, red.) hoek. Een nieuw project was geboren. Of een groep meiden met Marokkaanse roots, die met volle overgave invulling geeft aan een project voor kansarme weduwen. Mooi hoe betrokken zij zijn.”

Focus. Momenteel loopt er een tiental projecten, weet Robert te vertellen. Uiteenlopend van een ‘Voedselbank on tour’ en het helpen van medestudenten naar ‘Studiesucces’, tot projecten met gevangenen, kunst en fietsen. Maar ook internationale initiatieven als ‘Tante in Marokko’ en ‘Ferme ToGo’ zijn vruchten van het leerbedrijf. Vrijwel alle projecten richten zich op groepen met maatschappelijke achterstand. ‘Think global, act local’ is het credo. “Oftewel oog hebben voor brede maatschappelijke ontwikkelingen, maar interventies richten op bevordering van het welzijn van de lokale gemeenschap. Daarmee leggen we de lat hoog”, aldus Robert.

Geschiktheid. Intussen is de ruimte, op enkele plekken na, gevuld. Tijd om plaats te maken en dus voor de slotvraag. “Of iedere student geschikt is voor een project van Laten We Welzijn? Uiteraard is iedereen welkom”, zegt Claudia, “maar het vraagt wel om een ondernemende, onderzoekende en zelfstandige houding. Intrinsieke motivatie dus. Heb je dat, dan is dit een fantastische manier om vanuit een vertrouwde omgeving nieuwe perspectieven op de praktijk te ontdekken.”

Ferme ToGo, oftewel ‘boerderij Togo’, is één van de internationale projecten van leerbedrijf Laten We Welzijn. Ankie de Haas, docent, oprichter en aanjager van het project.

“Ieder project binnen het leerbedrijf heeft een duidelijke sleutelfiguur, iemand met volledig ‘commitment’ aan een project. Hier zijn dat er eigenlijk twee: mijn man Pierre en ik. Hij komt uit Togo, een vergeten land met een roerig verleden. Pierre woont inmiddels in Nederland maar probeert zo vaak mogelijk terug te gaan. Vanuit Nederland wilden we iets doen voor de community daar, iets dat ertoe doet,” legt Ankie vastberaden uit.

Vijf gezinnen. Inmiddels leven vijf gezinnen van de boerderij en blijft de kennis die er gedeeld wordt, zich verspreiden. “Vooral met dank aan onze nieuwe hulp op de boerderij: Kofi. Hij heeft landbouw en veeteelt gestudeerd en leert bewoners hoe je biologische landbouw bedrijft. Dit weerhoudt ze ervan naar de stad te trekken.”

Educatieverblijf. Niet alleen welzijnstudenten zijn bij het project betrokken. Ook de kennis binnen andere NHL-opleidingen wordt benut. “Zo ontwikkelden eerstejaars studenten Elektrotechniek een compleet plan voor zonne-energie, zodat de boerderij zelfvoorzienend kan worden. Studenten Bouwkunde maakten op hun beurt drie prachtige ontwerpen voor een educatieverblijf dat we bij de boerderij willen bouwen. Hier kunnen onze studenten tijdens hun trip naar Togo verblijven, maar ook studenten van de universiteiten van Lomé.”

In april gaan tien studenten voor twee weken naar het Afrikaanse land. Daar zullen ze, samen met lokale studenten, een toneelproject opstarten waarin ‘dromen’ centraal staat. Ook geven ze een workshop emancipatie.

Eén ochtend in de week komen ze bij elkaar om ervaringen te delen en projecten op te pakken. Een ouderejaars leidt de bijeenkomst, al dan niet bijgestaan door een docent. Leerbedrijf LeJo telt inmiddels zo’n vijfentwintig studenten. Van diverse pluimage. Onder hen veel derdejaars NHL’ers die bij WELLZO Jongerenwerk stage lopen. “Wij zijn enthousiast over dit concept. Zowel studenten, docenten als het stagebedrijf leren en profiteren hier van. Wat wil je meer.”

Wij zijn jongerenwerkers Arnold Jorna (29) en Alef Sies (34). Beide oud studenten vertellen graag meer over leerbedrijf LeJo dat medio 2015 het levenslicht zag. “Vorig studiejaar was het een testjaar”, vertelt Arnold die eerder met docenten bedacht hoe de welzijnsopleidingen en het Leeuwarder jongerenwerk elkaar meer konden versterken.

Mix. Binnen LeJo kunnen studenten, naast hun stage, samen activiteiten en projecten oppakken en taken verdelen. “Ze zijn dus minder afhankelijk van de jongerenwerker die overigens wel verantwoordelijk blijft voor de begeleiding”, aldus Arnold. “Van dat samenwerken en afstemmen met medestudenten leren ze bovendien veel. Helemaal omdat het leerbedrijf bestaat uit mix van mbo’ers en hbo’ers van verschillende leeftijden, met verschillende bagage.”

Fris. Arnold en Alef zijn bij toerbeurt aanwezig op bijeenkomsten. Ze vinden dat leuk en krijgen de nodige input van de youngsters. “Ze kijken fris tegen zaken aan, zorgen voor energie en nemen nieuwe inzichten mee uit de schoolbanken. Soms voel ik me al een oude knakker”, glimlacht Alef.

Leerpunten. Alleen maar positieve geluiden? “Zou je zeggen. Maar natuurlijk valt er ook wel iets te verbeteren. Uit de eerstejaars evaluatie bleek bijvoorbeeld dat we gezamenlijke projecten scherper moeten afbakenen en de taken beter moeten verdelen. Dat is nog niet zo eenvoudig. Alle studenten zijn ook druk met hun stage. Bovendien lopen de mbo’ers korter en minder dagen in de week mee. Dat is lastig plannen en verdelen. Desalniettemin proberen we dit samen met de docentbegeleiders beter te organiseren.”

Studeren op hbo-niveau is niet zomaar wat. Naast een zeker denkniveau, vraagt het allerlei vaardigheden. En hoe weet je of een hbo-opleiding bij je past? Leerbedrijf Studiesucces biedt de helpende hand. Voor studenten, door studenten. En zowel binnen als buiten de hogeschool.  

Studiesucces kent een interne en externe tak. Binnen de muren helpen studenten van de welzijnsopleidingen andere NHL’ers met het aanleren van studievaardigheden. Studenten in de externe groep begeleiden en coachen mbo’ers die (mogelijk) naar het hbo willen.

Omgaan met weerstand. Janna heeft een hele leuke groep, maar stuit soms ook op weerstand. “Sommigen doen hun huiswerk niet. Uitdaging is ook om interactie te krijgen. Verder is er een student die absoluut niet naar het hbo wil, maar de les wel moet volgen. Dit soort zaken bespreek ik met andere ‘externen’ tijdens onze meeting, elke dinsdag op de NHL. Dan schuift er ook een docent aan. We delen ervaringen, bedenken oplossingen en bespreken de voortgang van onze p-taken.”

Prioriteiten. Marlon begeleidt momenteel een tweedejaars student die moeite heeft met plannen. “Hoe meer het werk zich opstapelt, hoe langer hij het uitstelt. Ik leer hem prioriteiten stellen, realistisch plannen en werken in kleine stappen. Ook probeer ik zijn angst om te falen weg te nemen. Faalangst is natuurlijk niet altijd het probleem. Sommige studenten hebben bijvoorbeeld een sociale stoornis, anderen hebben gewoon een stok achter de deur nodig. Ook die kunnen wij voor ze zijn.”

Succes! Janna, Sjoukje en Marlon hebben het zichtbaar naar hun zin bij het leerbedrijf. “Je leert gewoon heel veel in de praktijk. En het is echter en leuker”, aldus Janna. Marlon beaamt dat: “Ik leer gespreksmethodes inzetten, maar doe ook ervaring op met aansturen en coachen. Zowel van hulpbehoevende studenten als collega’s binnen het leerbedrijf. Ja, Studiesucces is inmiddels echt een organisatie. Een organisatie met succes.”

Wat heeft een varken met iemands financiële beslommeringen gemeen? Vraag het de studenten van Financieel Fit. Tijdens hun workshop leggen ze het haarfijn uit. Ze laten je een varken tekenen en bepalen aan de hand van de pennenstreken hoe jij in het leven staat. Op de bovenkant van het vel? Dan ben je positief ingesteld. Weinig details? Dan ben je emotioneel, naïef en neem je veel risico. Kijkt ’t varken je aan? Dan ben je recht voor z’n raap.

Een geinige start van een workshop waarin vier studenten van het leerbedrijf Laten We Welzijn met de deelnemers op zoek gaan naar hun kernwaarden, valkuilen, allergieën en uitdagingen. Uit deze grootheden kunnen ze een karakter destilleren. En belangrijker: weten ze hoe de persoon in kwestie het beste begeleid kan worden om financieel orde op zaken te stellen.

Weerstand. Mensen met financiële malheur, zijn het meest geholpen bij een aanpak die bij hen past en die hen helpt om de eigen financiën op orde te krijgen en houden. En niet, zoals nu veel gebeurt, met een standaard aanpak waarbij iemand bij de hand wordt genomen. “Dat past niet altijd, kan op weerstand stuiten en lost vaak niet de achterliggende problemen op”, aldus de studenten.

Online tool. De studenten leren veel van hun opdracht. “We doen onderzoek, ontwikkelen een methodiek, leren gesprekken voeren en adviseren. Wat wil je meer.” Beoogt eindresultaat is het ontwikkelen van een online tool waarmee schuldhulpverleners snel de meest geschikte, individuele aanpak kunnen achterhalen.

Miranda (22) is tweedejaars student Pedagogiek. Een dag in de week verruilt ze haar studie- en woonplaats Leeuwarden voor het dorpje Wytgaard. Ze leert en werkt er met zeven studiegenoten bij Kindcentrum Wytgaard, een leeromgeving voor kinderen van 0 tot 13 jaar. Miranda neemt ons mee tijdens haar werkdag bij het kersverse leerbedrijf van de welzijnsopleidingen.

Signaleren. Miranda en Rianna werken binnen groep 3, 4 en 5. Ze hebben een signalerende en adviserende taak in de klas. Vanuit die rol hebben ze bijvoorbeeld een lesvorm ontwikkeld waardoor kinderen het leuker vinden om te lezen: leesmandjes. In groepjes van vier krijgen ze een mandje met tijdschriften die aansluiten op hun niveau en interesse. Ze lezen en voeren opdrachtjes uit, die de studenten op hun beurt met pedagogisch oog observeren.

10.15 uur: individuele gesprekken. Naast aandacht voor de groep, geven de studenten persoonlijke begeleiding aan leerlingen die extra aandacht kunnen gebruiken. Voor de koffiepauze heeft Miranda haar wekelijkse gesprek met Hessel, een hoogbegaafde leerling uit groep 4. Dankzij haar observaties in de klas, maar vooral ook op het schoolplein, weet ze inmiddels dat Hessel moeilijk tegen zijn verlies kan. “Dat heeft te maken met zijn sociaal emotionele vaardigheden”, legt ze uit. “In gesprekken, spelvormen en bijvoorbeeld door het maken van een sociogram leer ik Hessel steeds beter begrijpen. Dus kan ik hem ook steeds beter helpen.”

12.00 uur: ‘pauze’. Tijd voor de middagpauze, maar niet voor de studenten. “Als pleinwacht kun je heel goed het gedrag van de kinderen observeren”, aldus Miranda, die vertelt dat de school een eigen methode heeft om ruzies op te lossen. “We geven ruziënde leerlingen opdracht om met elkaar te praten, waardoor ze elkaars boosheid kunnen begrijpen en de ruzie sneller oplost.”

14.15 uur: kookles. De kinderen gaan naar huis, maar Miranda nog niet. Ze gaat zo kookles geven aan kinderen van de naschoolse opvang. Om daarna nog de activiteiten voor Sinterklaas en kerst door te nemen. Leuk!